„Trahit sua quemque voluptas” 
Każdy ulega swoim namiętnościom.
 Wergiliusz

 

 

Symbolika Senna A Mitologia I Mity Greckie….
Archety postaw ludzkich w mitach…..
Mitologiczne toposy……

 

Nie sposób analizować marzeń sennych bez wiedzy na temat wyobrażeń bóstw, bogiń i herosów greckich. Mitologia grecka to zbiór mitów przekazywanych przez starożytną tradycję grecką opowieści o bogach, boginiach, herosach, wyjaśniających miejsce człowieka w świecie, oraz samo funkcjonowanie świata, jego stworzenie i historię. Z mitologii czerpano wiedzę na temat świata i rozwijano na tej podstawie normy etyczne wyznaczające miejsce człowieka w ustalonym porządku świata. Wiedza płynąca z mitów nie stanowiła jednak nigdy „prawdy objawionej” i otwarta była na dyskurs, polemikę i krytykę. Sama zaś starożytna religia grecka, chociaż nie sposób o niej mówić w oderwaniu od mitologii będącej jej elementarną częścią składową, opierała się w znacznym stopniu na ortopraksji czyli jedności praktyk religijnych, nie zaś ortodoksji czyli jedności poglądów. Najstarszymi źródłami wiedzy o mitologii greckiej są dzieła Homera i Hezjoda. Mitologia stymulowała twórczość artystyczną do tego stopnia, że ciągle pojawiały się nowe wątki, odzwierciedlające relacje zachodzące między człowiekiem i bogami, służyły one głównie do określenia granic, których śmiertelnikom nie było wolno przekraczać. Mitologia grecka, poprzez mitologię rzymską, która z niej wiele zaczerpnęła, weszła do dziedzictwa kultury europejskiej i jest w dalszym ciągu obecna w różnych przejawach życia społecznego, czerpią z niej na przykład New Age, astrologia, horoskopy, kult i współczesne religijne ruchy rekonstrukcjonistyczne….

Podobnie jak inne sąsiadujące z nimi ludy, Grecy posiadali panteon bogów i bóstw, z których każdy odpowiadał za pewien aspekt rzeczywistości. Na przykład Afrodyta była boginią miłosnego pożądania, podczas gdy Ares był bogiem wojny a Hades bogiem śmierci. Niektóre bóstwa jak Apollo, czy Dionizos miały bardzo skomplikowaną osobowość i pełniły wielorakie funkcje. Istniały również bóstwa przypisane do miejsc: bogowie rzek, nimfy opiekujące się źródłami i jaskiniami, a także bóstwa troszczące się o groby zmarłych herosów. Najpotężniejsi według Greków bogowie przypisywani byli do największych części świata: Posejdon był władcą wód, Zeus jako król bogów rządził całym lądem i niebem, zaś Hades światem podziemnym. Wszyscy trzej byli braćmi…. Oprócz tego istniały również setki innych bytów, których nie można zaliczyć do grona bogów ani herosów. Niektóre z nich istniały jedynie w świadomości lokalnych społeczności lub były czczone w określonych miejscach (np. Trofonios) lub podczas określonych uroczystości (np. Adonis). Wielkie miejsca kultu, świątynie, były poświęcane jedynie grupie najważniejszych bogów i na nich przede wszystkim skupiały się wierzenia świata helleńskiego. Jednakże wiele regionów i mniejszych miejscowości posiadało własne miejsca kultu lokalnych bóstw, nimf czy herosów. Również duże miasta oddawały cześć bogom z uwzględnieniem lokalnych tradycji….

Mity odbierane były przez Greków jako coś realnego i rzeczywistego, jako część historii. Niewielu z nich powątpiewało w prawdziwość wojny trojańskiej opisanej w Iliadzie i Odysei. Grecy za pomocą mitów wyjaśniali i opisywali fenomeny natury, zróżnicowanie kultur, tradycyjnych wrogów i przyjaciół. Posiadanie w swoim rodowodzie przodka, który był herosem lub bogiem było powodem do dumy….

Zwolennicy psychologii Junga są zdania, że źródłem mitów jak i marzeń sennych są uniwersalne archetypy. Pomimo że nie wszyscy zgadzają się z interpretacją mitów w oparciu o psychologię Carla Gustava Junga, jak czynią to Karl Kerényi czy Campbell, nie sposób jednak nie zgodzić się z poglądem, że mity wykazują podobieństwo do snów w dwóch aspektach: nie są spójne przynajmniej w szczegółach oraz, podobnie jak sen składający się z sekwencji wydarzeń, są często odbiciem chwilowego doświadczenia obecności bóstwa, rodzajem epifanii, które musi zostać przełożone na opowieść…..

Symbolika głównych bogów, bogiń, herosów i bohaterów greckich…..

Zeus, najwyższy z bogów, bóg Nieba i Ziemi, pogody i władca błyskawic. Uosobienie najwyższej zasady rządzącej Wszechświatem. Władca wszystkich bogów i ludzi. Strzegł prawa i porządku na świecie, bezlitośnie karząc przestępców, a zwłaszcza morderców, krzywoprzysięzców i zdrajców.Zeus narodził się jako ostatni ze związku Kronosa i Rei. Kronos, przeklęty przez swego ojca (Uranosa), którego zrzucił z tronu, został uprzedzony przez wyrocznię, że któreś z jego własnych dzieci pozbawi go tronu. Dlatego też Kronos postanowił wykluczyć to zagrożenie, pożerając swoje potomstwo. Rea zrozpaczona, że traci kolejne dzieci, będąc po raz szósty w ciąży uciekła na Kretę (w innej wersji ? do Arkadii), gdzie w ukryciu, potajemnie, urodziła Zeusa. Kronosowi, który ją odnalazł, zamiast dziecka do połknięcia dała kamień zawinięty w pieluchy, a Zeusa ukryła w grocie pod skałą diktejską, na zboczach góryIda na Krecie. Tam, ukrytego, karmiły koza Amaltea, a wychowywały nimfy. Gdy koza złamała róg, Zeus pobłogosławił go ? tak powstał róg obfitości; opowiadano, że po śmierci karmicielki wziął jej skórę i pokrył nią tarczę, którą nazywano egidą i swoje ciało, które po okryciu było odporne na strzały. Dokarmianiem Zeusa zajmowały się także pszczoły z góry Idy, które specjalnie dla niego zbierały miód. Orzeł przynosił mu co dzień kubek nektaru. Gdy osiągnął wiek dorosły, postanowił przejąć władzę i zemścić się na swoim ojcu. Za radą Metis kazał matce podać Kronosowi środek wymiotny, dzięki czemu przywrócił do życia swoje rodzeństwo: Hestię, Demeter, Herę, Hadesa i Posejdona. Rodzeństwo pod wodzą Zeusa zaatakowało swojego ojca. Wojna trwała 10 lat, w walce za radą Gai wsparli go cyklopi i hekatonchejrowie, którzy byli zamknięci przez Kronosa w Tartarze. W czasie walki Zeus otrzymał od cyklopów broń w postaci wykutych przez nich gromu i błyskawic. Po zwycięskiej wojnie, gdy już przepędzono Kronosa, rodzeństwo podzieliło się władzą, losując dziedziny, którymi mieli odtąd rządzić. Zeusowi przypadło niebo i zwierzchnictwo nad innymi bogami, Posejdon stał się panem morza, zaś Hades został panem krainy dusz…. Symbolika postaci, przedstawiano go jako siedzącego na tronie z piorunem w ręku, jego świętym drzewem był dąb, święty ptak to orzeł a tarcza to egida….

Hera, bogini niebios. Najstarsza córka Kronosa i Rei, żona Zeusa. Była również zeusową siostrą, królową Olimpu, boginią niebios, patronką macierzyństwa, opiekunką małżeństwa i rodziny. Uosabiała cnoty małżeńskie, w związku z czym walczyła z wszelkimi przejawami zdrady; sama cierpiała z powodu niewierności małżonka. Mity związane z Herą opisują przede wszystkim jej spory i pojednania z Zeusem oraz mściwe knowania wymierzone przeciwko kochankom i nieślubnym dzieciom małżonka. Z tego powodu stała się symbolem zazdrości. Symbolika postaci poważna, dostojna matrona, często z jabłkiem granatu w ręce jako symbolem płodności lub z lilią, nosiła także diadem z gwiazd, poświęcony jej ptak to kukułka….

Gaja – Matka Ziemia wyłoniła się z Chaosu, tak więc była jednym z najstarszych bóstw, uosabiała płodność i macierzyństwo. Sama z siebie zrodziła Niebo (Uranosa) i Góry (Ourosi), z miłości jej i Eteru rodzi się Morze (Pontos)…

Nyks bogini nocy i jednocześnie jej personifikacja. Jedna z najpotężniejszych istot boskich, wzbudzająca szacunek ale również grozę, bał się jej nawet sam król bogów, Zeus. Zrodzona jako jedno z pierwszych bóstw z Chaosu. Była siostrą i żoną innej ciemnej mocy, Ereba. Ze związku tej dwoistej ciemności narodziły się dwie moce jasne: Eter (Ajter) i Dzień (Hemerę), a także duch świata podziemnego, Charon. Jednak nie było to jedyne potomstwo ciemnej Nocy, była ona również matką innych sił i istot boskich, które zrodziła sama z siebie, wśród nich wymienia się: Mojry, czyli boginie losu: Kloto, Lachesis i Atropos. Kery, czyli boginie śmierci gwałtownej: każdy człowiek posiadał własną, tak więc było ich tyle ile ludzi na Ziemi. Śmierć (Tanatos) i Sen (Hypnos), jako bliźniaczy bogowie. Zdradę, czyli bogini Apate. Niezgodę, czyli bogini Eris. Nieszczęśliwy Los, czyli bóg Moros uosobienie żartów, kpin, drwin i nie zasłużonej krytyki, czyli bóg Momos. strażniczkę zemsty i sprawiedliwości, czyli bogini Nemezis. Jej potomstwo było więc utrapieniem, ale równie często także ukojeniem losu śmiertelnych… Symbolika postaci, skrzydlata kobieta ubraną na czarno jadącą na rydwanie razem z gwiazdami….

Eros to bóg miłości i namiętności seksualnej. Istnieją różne wersje co do jego pochodzenia: miał być on pierwszym z bogów, rówieśnikiem Gai, którego obecność musiała być konieczna do zrodzenia się pozostałych bogów, lub też synem Afrodyty i Aresa oraz Hermesa… symbolika postaci uskrzydlony piękny młodzieniec z łukiem i strzałą, którą godzi w zakochanych, by ich ze sobą złączyć…..

Chronos symbol czasu. W przedsokratejskich pracach filozoficznych uważany za personifikację Czasu, który wszystko widzi, ujawnia i wyrównuje… symbolika: – mężczyzna poruszający ?Koło Zodiaku? lub stary, mądry mężczyzna z długą, szarą brodą

Uranos pradawny bóg nieba. Uranos jest uznawany za pierwszego boga starożytnej Grecji. Pradawny bóg nieba, a właściwie personifikacja tego bytu. Pierwszy władca świata i jedno z najstarszych bóstw. Bez udziału innej istoty poczęła go i urodziła Gaja (Ziemia), która stała się jego małżonką. Wspólnie spłodzili kolejne pokolenia bogów…..

Echidna, ?Żmija?. Potwór o ciele w połowie młodej kobiety, w połowie cętkowanego węża. Miała czarne oczy, przerażający wygląd i była stale żądna krwi, żywiła się ludzkim mięsem. O potwornym potomstwie Echidny zrodzonym ze związku z Tyfonem mówi wielu autorów w tym Echidna, Chimerę, Dwugłowego psa Orthrosa, Stugłowego smoka, który strzegł jabłek Hesperyd, Smoka kolchidzkiego, Sfinksa, Cerbera, Scyllę, Gorgonę, Hydrę Lernejską, Orła, który pożerał wąrtobę Prometeusza, Lwa Nemejskiego. Według Hezjoda Orthos zgwałcił własną matkę, a Sfink i Lew Nemejski byli ich dziećmi…

Tyfon, potwór. Najmłodszy syn Gai i Tartarosa. Wg innej wersji miał być synem Hery, poczętym bez udziału mężczyzny. Gaja, wściekła na Zeusa za zamknięcie jej dzieci gigantów w Tartarze, zwróciła się o pomoc do Tartara. Ten dał jej dwa jajka zapłodnione przez niego. Gaja zakopała je w ziemi i po jakimś czasie na świat wyszedł potwór Tyfon… Symbolika postaci, był pół człowiekiem, pół zwierzęciem, wzrostem i siłą przerastał wszystkich, był większy od największych gór, głową zahaczał o gwiazdy, kiedy wyciągał ręce, jedną sięgał krańców wschodnich świata, a drugą zachodnich, zamiast palców miał sto smoczych łbów, od pasa w dół miał kłębowisko żmij, u ramion miał skrzydła,oczy jego miotały płomienie….

Charon duch związany ze śmiercią. Był przewoźnikiem dusz zmarłych przez mityczną rzekę Styks. Nikt żywy nie miał wstępu do jego łodzi (kilka razy zdarzyło się odstępstwo od tej zasady ale zawsze ponosił za to karę, np. za przewiezienie Heraklesa musiał spędzić rok zakuty w łańcuchy), podczas podróży dusze zmarłych musiały wiosłować, a Charon sterował łodzią. Za swe usługi pobierał opłatę ? monetę o wartości 1 obola, dlatego zgodnie ze zwyczajem obowiązkiem rodziny było umieszczanie monety w ustach zmarłego… Symbolika postaci, brodaty, siwy, szpetny starzec ubranego w strój niewolnika z jednym rękawem, okrągły kapelusz podróżny na głowie, często stoi w łodzi z wiosłem….

Hypnos bóg snu. Był bliźniaczym bratem Tanatosa(?Śmierci?). Według mitu pomógł Herze uśpić Zeusa. Mieszkał pod grecką wyspą, w ciemnej grocie, przez którą przepływała Leta – rzeka zapomnienia. Endymion, pasterz obdarzony przez Zeusa wieczną młodością, urodą i zarazem wiecznym snem otrzymał od Hypnosa dar snu z otwartymi oczyma, by mógł wiecznie wpatrywać się w swą ukochaną Selenę. Pewne źródła podają jednak, że to sam Hypnos zakochał się w młodym pasterzu Endymionie i pozwolił mu spać z otwartymi oczyma, by sam mógł podziwiać urodę ukochanego młodzieńca. Wejście do groty Hypnosa porośnięte było makami oraz innymi hipnagogicznymi roślinami…

Tanatos bożek śmierci. Bliźniaczy brat Hypnosa, boga snu…. Symbolika postaci młodzieńiec z czarnymi skrzydłami, z odwróconą, zgaszoną pochodnią, w scenach przedstawiających złożenie ciała do grobu zwykle podtrzymuje nogi zmarłego…

Eris lub Eryda, uskrzydlona bogini niezgody, chaosu i nieporządku Córka Nyks (Nocy). Posiadająca dwie manifestacje: groźną i łagodną, Niezgoda destrukcyjna, wywołująca wojny i Niezgoda twórcza, będąca duchem współzawodnictwa, pobudzająca do pilnego działania. Sprawiała, iż cieśla zazdrościł cieśli, iż każdy artysta zazdrościł innemu, a jednocześnie kochał własną pracę. Przybyła nieproszona na wesele Peleusa i Tetydy i rzucając między boginie jabłko z napisem ?Dla Najpiękniejszej? sprowokowała pośrednio wojnę trojańską, ponieważ wywołało to spór między Herą, Ateną i Afrodytą, rozsądzony przez Parysa…..

Nemezis, bogini zemsty, sprawiedliwości i przeznaczenia (nazywana także kobietą bez winy i wstydu). Zsyłała na ludzi szczęście lub niepowodzenie, ścigała przestępców i decydowała o losie w zależności od zasług. Córka Nocy (Nyks), uważana za uosobienie gniewu bogów. Ośrodkiem jej kultu było Ramnus w Attyce. Stała na straży równowagi świata wraz z Eryniami…. Symbolika postaci, kobieta trzymająca w jednej ręce gałąź jabłoni, w drugiej koło, na głowie miała koronę zwieńczoną jeleniami a z jej pasa zwisał bicz….

Rea rodzicielka bogów. Jedna z Tytanid, córka Uranosa – nieba, i Gai – ziemi. W klasycznej mitologii stała się rodzicielką wielu bogów i bogiń. Była siostrą i żoną Kronosa, matką Demeter, Hadesa, Hery, Hestii, Posejdona i Zeusa. Kronos spłodził z Reą kilkoro dziec, ale wszystkie połknął zaraz po narodzinach, ponieważ dowiedział się od swoich rodziców, że jedno z jego potomków odbierze mu tron. Lecz gdy narodził się Zeus, Rea wraz z Gają i Uranosem obmyśliła plan ocalenia dziecka, tak, by Kronos mógł ponieść karę za zło wyrządzone jego ojcu i własnym dzieciom. Rea narodziła Zeusa na Krecie, a Kronosowi podała do połknięcia kamień zawinięty w pieluchy…. We wcześniejszej mitologii symbolizowały ją dwa lwy ciągnące jej powóz… Symbolem są księżyc i łabędź….

Erynie, boginie zemsty strzegące prawa społecznego i naturalnego. Zostały zrodzone z krwi okaleczonego Uranosa, spadającej na Matkę Ziemię. symbolika: – staruchy z wężami zamiast włosów, psimi głowami, ciałami czarnymi jak węgiel, skrzydłami nietoperzy i przekrwionymi oczami.
Alekto – niestrudzona
Tyzyfone – mścicielka, wymierzająca karę, szczególnie prześladowała zabójców
Megajra – wroga, zawistna
Zadaniem Erynii było prześladowanie przestępców, przede wszystkim zabójców, lecz także śmiertelników naruszających ład społeczny (tabu). Ich odpowiednik w mitologii rzymskiej to Furie…..

Nimfy opiekunki miejsc, które zamieszkiwały. Mimo że umierały, były istotami długowiecznymi i wiecznie młodymi. Homer przedstawiał je jako córki Zeusa. Przedstawiano je jako piękne kobiety. Mieszkały we wsiach, lasach i wodach. Były duchami pól i ogólnie całej przyrody. Stanowiły uosobienie jej płodności i wdzięku. Zamieszkiwały groty, gdzie spędzały czas przędąc i śpiewając. Nimfy nie stanowiły grupy jednorodnej. Dzieliły się na różne grupy w zależności od miejsca zamieszkania: nimfy wodne nazywano najadami, leśne driadami, drzewne hamadriadami, górskie oreadami, a łąkowe lejmoniadami. Opiekowały się boskimi niemowlętami jak Zeus czy Dionizos, np: Almatea. Najbardziej znanymi nimfami były: Dafne, Echo i Kalipso…

Hades był jednym z 12 bogów olimpijskich, mimo że nie uczestniczył w biesiadach olimpijskich. Hades był synem tytana Kronosa i Rei oraz bratem Zeusa, Posejdona, Demeter, Hestii i Hery. Uprowadził z ziemi Persefonę, córkę Demeter, która później została jego małżonką. Symbolika postaci berło i klucz, przy boku zawsze miał Cerbera, trójgłowego psa….

Demeter w mitologii greckiej bogini płodności, rolnictwa i urodzaju. Demeter była córką Kronosa i Rei, siostrą Hery, Hestii, Hadesa, Posejdona i Zeusa z którym miała dwie córki, Persefonę i Hekate. Na jej cześć odbywały się misteria eleuzyjskie. W IV w. p.n.e. Izokrates przypisał jej dwa dary, którymi obdarowała Ateńczyków: umiejętność uprawy roli i odprawiania misteriów. Ci, którzy zdecydowali się poddać obrzędom wtajemniczenia, otrzymywali nadzieję na lepszą wieczność. Misteria odbywały się w sanktuarium Demeter, w Eleuzis, nieopodal Aten. DopieroTeodozjusz I Wielki w 391r. zakazał kultów pogańskich, co położyło kres misteriom eleuzyjskim. W 396r. pożar wzniecony przez wojska Alaryka strawił sanktuarium. W IV w. p.n.e. Izokrates przypisał jej dwa dary, którymi obdarowała Ateńczyków: umiejętność uprawy roli i odprawiania misteriów. Ci, którzy zdecydowali się poddać obrzędom wtajemniczenia, otrzymywali nadzieję na lepszą wieczność. Misteria odbywały się w sanktuarium Demeter, w Eleuzis, nieopodal Aten……

Posejdon to władca mórz i oceanów, opiekun żeglarzy i rybaków. Odpowiedzialny również za trzęsienia ziemi. Syn Kronosa i Rei, starszy brat Zeusa, Hadesa, Hery, Demeter i Hestii, mąż Amfitryty. Po pokonaniu Kronosa Zeus, Posejdon i Hades ciągnęli losy o to, który z nich będzie rządził niebem i otrzyma władzę zwierzchnią; który posiądzie morze, a który świat podziemny. Posejdon wylosował królestwo wód. Nie był jednak z tego zadowolony i uważał, że jako najstarszy to on powinien dysponować najwyższą władzą. Myślał nawet o obaleniu Zeusa, ale był na to o wiele za słaby. Kiedyś udało mu się związać brata, ale ten dzięki pomocy Tetydy i Briareusa prędko odzyskał wolność. Kiedy indziej za obelgi pod adresem Zeusa i próby wydarcia mu władzy został rażony piorunem i zesłany na ziemię do pracy u trojańskiego władcy Laomedona. Władca nie chciał mu potem zapłacić, więc Posejdon zesłał na miasto smoka. Siedziba Posejdona znajdowała się na środku morza wewnętrznego (Morze Śródziemne). Bóg miał tam wspaniały pałac otoczony przez nereidy, delfiny i inne dziwne stworzenia morskie. Symbolika postaci, z trójzębem, na rydwanie ciągniętym przez trytony, w towarzystwie nereid, poświęcone mu zwierzęta to delfin i wół, jego świętym drzewem jest sosna……

Eos, grecka bogini jutrzenki. Córka Hyperiona i Thei, siostra Selene i Heliosa, identyfikowana z rzymską Aurorą. Pojawiała się na niebie o świcie, przed Heliosem i po Selene. Otwierała wrota dnia i wyjeżdżała znad brzegów oceanu na lekkim rydwanie zaprzężonym w parę białych koni, Lamposa i Featona (Jasnego i Promiennego). Eos przedstawiana była jako bogini kochliwa i często uwodząca mężczyzn. Poślubiła Astrajosa, boga światła gwiazd z rodu Tytanów. Z ich związku przyszły na świat cztery wiatry: Boreasz, Zefir, Notos i Euros. Zakochana w Titonosie poprosiła Zeusa o dar nieśmiertelności dla niego. Zapomniała jednak prosić także o wieczną młodość dla ukochanego. Gdy stał się zupełnie niedołężny Zeus zamienił go w świerszcza. Z tego związku urodzili się Memnon i Emation…..

Selene. księżyc. Córka Hyperiona i Tei, siostra Heliosa i Eos. Co wieczór, gdy jej brat Helios kąpał swe rumaki, wyjeżdża na swym dwukonnym rydwanie i oświetla swym tajemniczym blaskiem Ziemię. Mit o Selene opowiada o jej miłości do pięknego pasterza Endymiona. Zeus zachwycony urodą młodzieńca dał mu wieczną młodość i wieczny sen. Selene ujrzała pewnej nocy Endymiona, śpiącego w grocie góry Latmos, w pobliżu Miletu, i go pokochała. Odtąd co noc zatrzymuje się nad ową grotą i patrzy na pasterza, czasem schodzi do niego i szepcze mu miłosne zaklęcia, lecz nie jest w stanie go obudzić. Według niektórych wersji mitu Selene sama wyprosiła u Zeusa wieczną młodość dla pasterza. Gromowładny spełnił jej życzenie sprowadzając na Endymiona wieczny sen. Symbolika postaci, personifikacja księżyca, białolica, odziana w śnieżnobiałe szaty, przedstawiono zwykle jako młoda kobietę z sierpem księżyca….

Helios w wszystkowiedzący bóg słońca. Syn Hyperiona iThei, brat Eos i Selene. Jest jednym z najstarszych bogów tej mitologii. Helios, tak jak w dawnych czasach jego ojciec, Hyperion, wyruszał co rano swym rydwanem na drogę biegnącą w poprzek nieba. W nocy, zamknięty w olbrzymiej czaszy, powracał na drugą stronę nieba z nurtem olbrzymiej rzeki opływającej ziemię ? Okeanosa. Helios miał cudowny pałac, cały ze złota, drogich kamieni i kości słoniowej. Bóg zasiadał na tronie, w promienistej koronie w otoczeniu Dni, Miesięcy, Lat i Stuleci. Bił od niego tak jasny blask, że nikt, nawet jego syn Faeton, nie mógł spojrzeć na jego oblicze aby nie stracić wzroku….. Symbolika postaci, piękny mężczyzna z głową w aureoli słonecznych promieni, objeżdżający świat na rydwanie i obdarzający go światłem i ciepłem codziennie wyjeżdżał ze wschodniej części oceanu w ognistym rydwanie zaprzęgniętym w cztery białe rumaki nazywające się Ksand, Podarg, Ajton i Lampos…..

Atlas, tytan. Syn Japetosa i Okeanidy Azji, brat Prometeusza, Epimeteusza i Menojtiosa, tytan skazany przez Zeusa za udział w tytanomachii na dźwiganie sklepienia niebieskiego na barkach gdzieś na dalekim zachodzie. Ojciec wielu córek zwanych Atlantydami (Plejady, Hiady, Hesperydy) i, według Homera, nimfy Kalipso. Według innej wersji uchodził za pierwszego astronoma. Symbolika postaci to starzec dźwigający kulę ziemską na swoich barkach…..

Prometeusz. Myślący w przód. Tytan. Syn tytana Japetona, brat Atlasa i Epimeteusza, ojciec Deukaliona. Według jednego z mitów Prometeusz ulepił człowieka z gliny pomieszanej ze łzami. Duszę zaś dał mu z boskiego ognia, którego parę iskier ukradł z rydwanu boga Heliosa. W sztuce postawa Prometeusza to symbol buntu przeciwko autorytetowi. Postawa prometejska to postawa nacechowana poświęceniem się jednostki dla dobra ogółu, dla idei. Taką postawę określa się mianem prometeizmu. Drugim pojęciem, które wiąże się z postawą Prometeusza, jest tzw. kompleks Prometeusza, czyli dążenie do poznania w tym wypadku zdobycia ognia bez względu na konsekwencje……

Plejady, siedem córek Atlasa i okeanidy Plejone, siostry Hiad oraz Hyasa. Plejady były towarzyszkami Artemidy. Ścigane przez Oriona, zostały uratowane przez Zeusa, który przeniósł je na firmament w postaci gwiazd…..

Charyty, rzymskie Gracje, boginie wdzięku, piękności i radości. Lubiły zabawy, opiekowały się szczególnie piękną młodzieżą. Lubiły towarzystwo boga wina Dionizosa. Znane są trzy pod imionami, Aglaja (?Promienna?), Eufrosyne (?Rozumna?) i Taleja (?Kwitnąca?). Według mitów były córkami Zeusa i Hery lub Zeusa i Eurynome…. Ku ich czci obchodzono święto Charitezje. Rankiem ubierały Afrodytę i w razie potrzeby zawoziły ją na Olimp. Często towarzyszyły jej przez cały dzień. Charyta (Gracja) jest do dziś uosobieniem wdzięku i piękna. Symbolika postaci, ubrane w udrapowane szaty kobiety, w późniejszych przedstawieniach występowały nagie trzymają się zwykle za ręce, Aglaia miała symbolizować splendor towarzyski, Hegemona, kwitnące życie, Eufrozyna, wesołość towarzyską…..

Afrodyta bogini piękna, kwiatów, miłości, pożądania i płodności. W mitologii rzymskiej odpowiedniczką Afrodyty była Wenus. Afrodyta nie miała rodziców i pewnego dnia wyłoniła się z piany morskiej w pobliżu Cypru. Nieco inaczej przedstawiał to Hezjod, który w Teogonii pisał, że kiedy odcięte sierpem genitalia Uranosa (pokonanego przez Kronosa, gdy roztaczał się nad Gają jak niebo nad ziemią) wpadły do morza w pobliżu Cypru, woda otoczyła je białą pianą, z której następnie wyłoniła się przepiękna Afrodyta. Pływała po morzu w muszli, zatrzymując się u brzegów Kytery, a potem Cypru. Druga z tych wysp stała się jej ulubionym miejscem. Na jej brzegu oczekiwały już na nią Charyty (Eufrosyne, Aglaja i Talia), które odtąd zawsze towarzyszyły jej i służyły. Cypr stał się głównym miejscem kultu bogini. Była żoną Hefajstosa, ale epizod z Aresem świadczy, że nie była zbyt wierna (z tego związku zrodzili się Dejmos, Fobos, Harmonia, Eros i Anteros). Hefajstos ukrył w łożu pułapkę z mocnej, lecz niezauważalnej, metalowej sieci i schwytał w nią Afrodytę z Aresem. W konkursie piękności między Herą, Ateną i Afrodytą, ta ostatnia obiecała Parysowi Helenę, żonę Menelaosa ze Sparty, za tytuł najpiękniejszej (jabłko niezgody), czym przyczyniła się do rozpętania wojny trojańskiej. Czczona była zwłaszcza przez kobiety, które widziały w niej patronkę małżeństwa. Ze względu na jej związek z morzem była czczona przez żeglarzy i w miastach portowych….. Symbolika postaci , róża, mirt i rydwan zaprzężony w gołębie….

Ares, bóg wojny. Syn Zeusa i Hery. Utożsamiany z Rzymskim Marsem.Nie przejawiał żadnych szczególnych zdolności, dlatego rodzice oddali go do wychowania jednemu z tytanów. Jego opiekun sam nic nie umiał i trenował boga jedynie w ćwiczeniach fizycznych. Zaszczepiło to przekonanie u Aresa, że najwspanialszym z zajęć jest wojna. Po jakimś czasie Hefajstos wykuł dla niego włócznie, miecze i tarcze, po czym bóg wojny zszedł na ziemię. Nauczył tam ludzi prawdziwej walki. Ares nauczył ich okrucieństwa. Wcześniej konflikty kończyły się jedynie kilkoma siniakami i guzami. Cechą charakterystyczną Aresa jest to, że kocha wojnę ?brudną?, niesprawiedliwą. Jest przeciwieństwem Ateny, która patronuje walce sprawiedliwej. Podczas bitwy morduje wojowników obydwu stron. Najlepszym przykładem jest wojna trojańska, gdzie stawał naprzemiennie po stronie Greków i Trojan. Podczas walki towarzyszą mu siostra Eris, oraz synowie, Fobos (Strach) i Dejmos (Lęk). Symbolika postaci, silny, młody mężczyzna, często nagi i bez brody. Na polu walki w zbroji z mieczem i tarczą, jego zwierzętami są, pies, jastrząb, wilk i sęp….

Hefajstos bóg ognia, kowali i złotników. Hefajstos był synem Zeusa i Hery. Opiekun rękodzielników. Pracował w kuźni, którą najczęściej umieszczano we wnętrzu wulkanu Etny. Dziełem Hefajstosa były zeusowe pioruny, tarcza i berło Zeusa, zbroja Achillesa, strzały Erosa. Hefajstos był kulawy, ponieważ kiedyś w gniewie Zeus zrzucił go z Olimpu na wyspę Lemnos i wówczas złamał nogę. Mąż pięknej i niewiernej Afrodyty…

Hebe, personifikacja młodości. Córka Hery i Zeusa. Pełniła na Olimpie funkcję podczaszego, nalewała bogom nektar i roznosiła ambrozję. Zaprzęgała konie do rydwanu Hery. Została małżonką Heraklesa, gdy ten w końcu przybył do siedziby bogów….

Persefona, Kore ?dziewczyna?, bogini kiełkującego ziarna, oraz świata podziemnego, była ucieleśnieniem ziemskiej płodności. Była dzieworodną córką Demeter i Zeusa zerwała zdradziecki kwiat Narcyza, została uprowadzona przez Hadesa. Bóg podstępnie poczęstował ją owocem granatu. Przez to stała się jego żoną i zarazem panią podziemnego świata zmarłych. Persefona w podziemiach spędzała tylko zimę. Wywoływało to smutek Demeter, która z tego powodu zsyłała na świat chłód. Na wiosnę, kiedy Persefona powracała do matki świat pokrywał się kwiatami. Jesienią Demeter zaczynała odczuwać smutek wiedząc o przyszłym rozstaniu z córką, co powodowało obumieranie całej natury. W ten sposób starożytni Grecy wyjaśniali sobie następstwo pór roku…. Symbolika postaci, kłosy zbóż, maki, narcyzy, owoc granatu….

Apollo ?Jaśniejący? bóg piękna. Także bód światła, życia, śmierci, muzyki, wróżb, prawdy, prawa, porządku, patrona sztuki i poezji, przewodnika muz. Syn Zeusa i Latony (Leto). Urodził się na wyspie Delos. Był bliźniaczym bratem Artemidy. W rzeczywistości bóstwo o szerokich, często sprzecznych, kompetencjach. Pierwotnie, bóg gwałtownej śmierci, Grecy wywodzili jego imię od ?niszczę, zabijam?, ale też od ?jabłko? symbol i źródło wiedzy. Bóg jednocześnie solarny i chtoniczny. Zabijając węża-smoka Pytona, strzegącego bramy do tajemnej wiedzy ukrytej pod ziemią, przejmuje władzę nad wyrocznią w Delfach…. Symbolika postaci, łuk i lira jak i wawrzyn szlachetny….

Artemida także Cynthia, bogini łowów. Zsyłała także nagłą śmierć na kobiety w połogu. Należała do grona 12 bogów olimpijskich. Była córką Zeusa i Latony (Leto), siostrą bliźniaczką Apolla. Bogini, wieczna dziewica, odpowiedzialna za nagłą śmierć, nie wybaczała zniewagi, razem z Apollinem wymordowała dzieci Niobe w obronie honoru matki, a myśliwego Akteona, który oglądał ją w kąpieli, zamieniła w jelenia, po czym rozszarpały go własne psy. Była patronką myśliwych oraz opiekowała się Amazonkami. Jedną z prac Heraklesa było schwytanie jej łani. Utożsamiana z rzymską boginią Dianą, oraz boginią księżyca i śmierci Hekate, pochodzącą z Azji Mniejszej. Jej ulubionym napojem była woda źródlana, którą ceniła wyżej niż ambrozję. Symbolika postaci, z jeleniami, lub w lesie, z łukiem i strzałami, z ulubionym zwierzęciem, łanią….

Hermes bóg wędrowców, złodziei i podróżujących. Jest jednym z 12 bogów olimpijskich. Posłaniec boży. Patron wędrowców, złodziei, handlu, kupców, oraz posłańców. Syn Zeusa i Tytanki Mai, jest bratem Dionizosa, Hefajstosa, Ateny, Afrodyty, Apolla, Artemidy i innych. Hymn homerowy do Hermesa opowiada, że jako niemowlę ukradł Apollinowi stado krów, sprytnie myląc ślady. Następnie podarował bratu lirę z jelit cielęcych i skorupy żółwia, czym złagodził gniew Apollina. W zamian otrzymał jako oznakę władzy laskę herolda, zwaną kaduceuszem (kerykejonem), oplecioną dwoma wężami, uśmierzającą spory i kłótnie. Na początku swojego pobytu na Olimpie okradł większość bogów. Został stamtąd wypędzony, ale bogom zaczęło go brakować, ponieważ miał w sobie tyle młodości i wdzięku, że Olimp zdawał się być bez niego pusty i smutny. Dzięki decyzji Zeusa powrócił na Olimp. Odprowadzał zmarłych do Hadesu, zsyłał ludziom marzenia senne. Był wysłańcem i ambasadorem Zeusa, posłańcem i gońcem bogów z Olimpu. Hermesowi przypisywano także wynalezienie pisma i liczb, ćwiczeń gimnastycznych. Jako że był patronem podróżnych, stawiano mu przy drogach pomniki zwane hermami, słupy zwieńczone rzeźbą przedstawiającą głowę Hermesa. Symbolika – kaduceusz, podróżny kapelusz ze skrzydłami „petasos”, sandały ze skrzydłami, dzięki którym przemieszczał się z miejsca na miejsce.

Morfeusz bóg marzeń sennych. Postać o wielkiej mądrości. Jego ojcem był Hypnos, bóg snu, wujem Tanatos, bóg śmierci, posłaniec Hadesu, zaś braćmi – Ikelos (Fobetor) oraz Fantasos. Morfeusz miał zdolność przybierania dowolnej postaci i ukazywania się w snach jako osoba ukochana…

Hermafrodyt, Hermafrodyta dwupłciowe bóstwo związane z obrzędem weselnym. Istota doskonała jako niezależana, odrębna, jako samoistnie samowystarczalna… Hermafrodyt był pięknym i nieśmiałym młodzieńcem, synem Hermesa i Afrodyty, w którym zakochała się bez wzajemności nimfa Salmakis. Wpadł w jej objęcia podczas kąpieli. Opierał jej się, więc Salmakis poprosiła bogów, aby połączyli ich na zawsze. I tak bogowie uczynili z obojga jedno ciało o cechach obu płci. Kult Hermafrodyty znany był przede wszystkim na Rodos, a od początku IV w. p.n.e. jest także poświadczony w Attyce….

Archety postaw ludzkich w mitach…..

Dedal ? wzór człowieka rozważnego, poważnego, doświadczonego. Realista. Wynalazca. Uosabia tęsknotę za ojczyzną, pragnienie niezależności.

Ikar ? człowiek przełamujący granice za wysoką cenę ? z jednej strony; człowiek lekkomyślny, łatwo upajający się swobodą ? z drugiej.

Edyp ? postać mityczna symbolizująca przewrotność losu, tragiczną ironię. W micie zabił swego ojca i ożenił się ze swoją matką ? nie wiedząc o tym.

Herakles ? symbol odwiecznego snu o potędze, marzeń człowieka, by być silnym i szlachetnym jak bogowie.

Kasandra ? archetyp złej wieszczki, zwiastującej katastrofy i nieszczęścia.

Niobe ? archetyp cierpiącej matki. Niobe, żona Tantala szczyciła się siedmioma synami i siedmioma córkami, bogowie zabili wszystkie jej dzieci. (Parandowski natomiast za pierwszą mater dolorosa uznaje Demeter, gdy ta cierpiała po stracie córki do tego stopnia, że przybrała postać żebraczki).

Orfeusz ? boski muzyk i wierny mąż, który po swoją żonę zszedł do Tartaru, gdzie wzruszył Hadesa swoim śpiewem; archetyp wirtuoza, artysty, mistrza, gotowego poświęcić wszystko dla ocalenia małżonki.

Prometeusz ? archetyp buntownika, dobroczyńcy, altruisty. Chrystus został także nazwany Prometeuszem, ponieważ, będąc Bogiem, poświęcił życie z miłości do ludzi.

Syzyf ? archetyp człowieka, którego ciężka i wyczerpująca praca nie daje żadnych efektów, jest bezowocna.

Narcyz – mitologiczny piękniś, który zakochał się we własnym odbiciu i został zamieniony w kwiat; archetyp człowieka zakochanego w sobie, egosity, skupionego tylko na własnych potrzebach.

Pigmalion – mityczny rzeźbiarz, który zakochał się w swoim dziele (Galatei) i ożywił je mocą miłości; archetyp artysty stwarzającego rzeczy niezwykłe, zakochanego w swym dziele.

Penelopa – żona Odyseusza, czekała na niego bardzo długo; archetyp wiernej żony, czekającej niestrudzenie na swego męża.

Mitologiczne toposy……

Chaos – nieporządek, zamieszanie, olbrzymi nieład….

Olimp – miejsce dla wybranych, elita….

Parnas – w mitologii siedziba muz, oznacza siedzibę artystów…..

Labirynt – w mitologii budowla Dedala, siedziba Minotaura, współcześnie – miejsce, z którego nie da się wyjść…..

Hades – zaświaty, kraina zmarłych. Tartar – piekło, miejsce potępieńców…..

Pola Elizejskie, Wyspy Szczęśliwe – raj, kraina szczęśliwości…..

Arkadia – kraina starożytnej Grecji w środkowej części Peloponezu, górzysta i pokryta lasami, zamieszkała przez ubogich i prymitywnych pasterzy. W Antyku uchodziła za pasterską krainę prostoty i szczęśliwości, rodzaj raju, kraina wiecznego dzieciństwa, w której panuje dobro i miłość…..

 

Zwierzenia Autora

Maksyma Warta Przemyślenia

Żołądek pełen lekarstw
– i koszula łatana długo nie wytrzymują
Sentencje Chińskie